مقدمه :
پرسکاری در خلاصه کلام به معنای تحت فشار قرار گرفتن فلزات به منظور شکل دهی بهتر آنها است. فرآیند پرس کاری با عبارت انگلیسی pressing یا stamping نشان داده می شود. این عملیات هم به صورت دستی قابل اجرا است و هم می توان از ماشین آلات مخصوص پرس فلزات استفاده کرد.
برای پرس کردن فلزاتی که قطر بیشتری دارند و سختی آنها بالاتر است از دستگاه مخصوص پرس که با عبارت انگلیسی pressing machine نشان داده می شود باید استفاده کرد.
تاریخچه پرسکاری
چیزی بیشتر از حدود یک قرن از تاریخچه معرفی فرآیند پرسکاری به دنیای صنعت گذشته است. اگر به تاریخچه این صنعت مهم نگاه کنید، ردپای این عملیات صنعتی را در دهه ۸۰، حدود سال ۱۸۸۰ پیدا می کنید.
در همان سال ها بود که فناوری شکل دادن فلزات بر روی پایه های آهنگری با استفاده از چکش و سندان انجام می شد. آهنگران در دهه ۸۰ میلادی، فلزات سرد را با ضربات چکش شکل می‌دادند.
به تدریج، فناوری‌ها به گونه‌ای تغییر پیدا کرد که برای آهنگری فلزات، ابتدا آنها را حرارت می‌دادند تا نرم تر شود و سپس با استفاده از ابزارهای محکم دیگر، آنها را شکل می دادند.
در عصر حاضر که می توان آن را عصر صنعت نامید، پرسکاری با استفاده از ماشین‌های پرس که با تکنولوژی‌های پیشرفته تولید شده‌اند انجام می گیرد. آنچه امروزه از این صنعت شاهد هستید، با تکیه بر روند تکاملی دانش فلزکاری، پرس کردن فلزات و طراحی ماشین آلات مخصوص شکل دهی انواع فلزات به وجود آمده است.
پیشرفت صنعت پرسکاری باعث شده که محصولات با کیفیت روانه بازار شود؛ و همچنین این عملیات موجب گشته سرعت کار و کارایی و راندمان نهایی بسیار افزایش پیدا کند.
اهمیت پرسکاری چیست؟
سوالاتی که در صنعت پرسکاری مطرح می‌شود این است که آیا به کار بردن دو واژه pressing و stamping برای این عملیات درست است یا خیر و آیا تفاوتی با یکدیگر دارند؟!
در پاسخ به به سوال فوق می توان اینگونه توضیح داد کلمات pressing و stamping در حقیقت به جای یکدیگر استفاده می شوند اما هر دو به عملیات پرسکاری فلزات اشاره دارند. اهمیت عملیات پرس کردن و تحت فشار قرار دادن فلزات با نگاه ساده ای بر ابزار آلات و محصولات فلزی در جامعه مدرن امروزی قابل فهم است.
بسیاری از آنچه که در جامعه امروزی استفاده می شود، از جمله قطعات دوچرخه، قطعات هواپیماها و قوطی ها، همه به واسطه صنعت پرسکاری تولید می شوند. در واقع با این عملیات می توان محصولات مهمی را در صنایع هوا-فضا، خودروسازی و صنعت ساخت و ساز تولید کرد.
پرس فلزات به اندازه ای اهمیت دارد که به یک شاخه مجزا در علم مهندسی مبدل گشته است. با این فناوری فشارهای زیادی از صنعت برداشته می‌شود و امکان نوآوری و طراحی قطعات فلزی وجود دارد.
عملیات پرسکاری چگونه انجام می شود؟
همانطور که از نام این واژه میتوان متوجه شد، پرسکاری فلزات یعنی فلز تحت فرایند فشار قرار می گیرد تا به شکل معینی در آید. ورقه فلز که سطح صاف و یکنواختی دارد در دستگاه یا ماشین پرس قرار داده می شود و پس از اینکه فشار معینی بر آن وارد شد، به شکل یک قالب یا شکل های تعریف شده در می آید.
برای اینکه پرس فلزات با راندمان و کیفیت بالا انجام شود، قبل از شروع عملیات باید مشخص کنید که ماشین پرس قرار است فلز را در چه جهتی تغییر شکل دهد.
آنچه در عملیات پرسکاری اهمیت دارد این است که پس از شکل گیری فلز توسط ماشین پرس، شاید لازم باشد برخی عملیات پردازش هم روی آن انجام گیرد.
به طور مثال، عملیات خم کردن، سایش سطح فلز، کوبیدن قسمت های مختلف قطعه تولید شده، صیقل دادن یا شستشو برای زدودن آلودگی های سطح آن، نمونه‌ای از این عملیات پردازش هستند.
به طور کلی در عملیات پرسکاری فلز چند شیوه انجام می‌شود؛ در برخی از روش ها سطح فلز به گونه‌ای شکل داده می‌شود که به صورت برجسته ظاهر شود. تولید قوطی های آبمیوه و کنسرو و کمپوت که برجستگی هایی روی آن وجود دارد به همین طریق انجام می گیرد.
عملیات دیگر شامل خم کردن فلزات است تا بتوان شکل خاصی را برای تولید یک قطعه خاص ایجاد کرد.
در فرایند پرسکاری، ممکن است این فشار در لبه های قطعه یا ورق فلزی ایجاد شود که آنها را به صورت خمیده در می آورد.
یکی دیگر از فرآیند هایی که در این گروه قرار می گیرد با نام سکه زنی یا قالب زنی شناخته می شود. در این روش، یک شکل خاص یا یک قالب خاص تحت فشار زیاد روی ورق فلزی کوبیده می شود.
تجهیزات پرسکاری از چه موادی ساخته شده اند؟
از آنجایی که عملیات پرسکاری فلزات تحت فشار زیاد انجام می گیرد، انتخاب نوع مواد اولیه برای ساخت این تجهیزات تقریباً قابل پیش بینی است.
فشار زیاد در دستگاه پرس باعث می شود که محصولات مختلفی به راحتی تولید شوند و نیاز صنایع مرتبط را پاسخگو است؛ بنابراین مواد اولیه با کیفیت در تجهیزات پرس فلزات به کار می روند.
به طور کلی از مواد فلزی و آلیاژی برای ساخت تجهیزات پرسکاری استفاده می شود؛ آلیاژ هایی نظیر فولاد کربن دار، فولاد ضد زنگ، مس، برنج، آلیاژ مس و برلیم، آلیاژ آلومینیوم و سوپرآلیاژها، نمونه ای از مهمترین موادی هستند که دارای خصوصیات فیزیکی و مکانیکی منحصر به فرد بوده و برای ساخت قطعات پرس در دستگاه ها مناسب هستند.
کاربردهای پرسکاری در صنعت
پرسکاری فلزات در صنایع بسیار متنوعی کاربرد دارد. تولید قطعات و شکل دهی فلزات برای تولید محصولات مختلف در هر صنعتی ضرورت دارد.
کاربرد پرس فلزات در صنایع تولید لوازم خانگی، صنعت خودروسازی، صنعت برق و روشنایی، صنعت مخابرات، صنایع نظامی و دفاعی، صنایع هوا-فضا، صنایع تولید تجهیزات الکترونیکی، صنایع تولید تجهیزات پزشکی و تولید قطعات فلزی، فنرها، انواع واشر، وزنه و غیره بسیار آشکار و واضح است.
تمام آلیاژهای مس، آلومینیوم، فولاد و حتی فلزات گران تر مانند پلاتین و طلا را میتوان با دستگاه پرسکاری فلزات به شکل های مختلف تبدیل کرد.
در واقع این صنعت برای فلزات آهنی و غیر آهنی مزایای زیادی را فراهم کرده است. صنایع زیادی به این فناوری وابسته هستند و بنابراین انتظار می‌رود یکی از محبوب ترین و پرکاربردترین روش های صنعتی در شکل دهی فلزات باشد.
