مقدمه:
قالب سازی یکی از مشاغل بسیار مهم در صنایع مختلف در دنیاست که اساس آن توسط مهندسان ساخت و تولید انجام میشود و اولین مرحله برای تولید هر قطعه قالب سازی آن است که تنوع بسیار بالایی دارد و قالبها از جنسهای مختلف و با اندازههای گوناگونی تولید میشوند. انواع قالبها باتوجهبه جنس قطعات با یکدیگر تفاوت دارند و هرچه جزئیات قطعهای که میخواهند تولید کنند بیشتر باشد طراحی قالب آن کار دشوارتری است.
تولید قالب باعث شد که تعداد زیادی از مردم در این شغل مشغول به کار شوند و یکی از راههای درآمد بسیاری از افراد شده است. خوشبختانه در کشور ما انواع قالبها در شرکتهای مختلفی تولید میشود که نیاز به نیروی کار داشته و ساختن قالبها امر بسیار دشواری نیست و فقط دقت بالایی نیاز دارد.
این شغل در صنایع مختلف توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده و اگر بادقت بالایی انجام شود میتواند مفید موثر باشد اما اگر کوچکترین مشکلی داشته باشد نمی تواند بهدرستی باعث تولید قطعه موردنظر شود.
طراحی قالب صنعتی به چه شکلی انجام میشود؟
برای طراحی قالب های صنعتی مهم نیست که برای چه کاری میخواهیم قالب را بسازیم و فقط باید اطلاعات دقیق و تمامی ریزهکاریهای قالب را به نرمافزار موردنظر بدهیم تا طراحی بهتری داشته باشیم. حتی جنس قطعهای که قرار است توسط قالب ساخته و تولید شود هم اهمیت بسیار زادی دارد و این را هم باید از طریق نرمافزار ثبت کرد زیرا نرمافزار براساس جنس قطعه میتواند طراحی صحیحی از قالب به طراح آن تحویل بدهد و نقشه طراحی اهمیت بسیار بالایی دارد. این نرمافزارها دقت بسیار بالایی دارند. از جمله نرمافزارهایی که برای طراحی قالبها استفاده میشوند نرمافزارهای کتیا و آیمولد هستند که از طریق این نرمافزارها میتوان انواع قالبها را در دستهبندیهای گوناگون طراحی کرد. قالبهای صنعتی به دستههای مختلفی از جمله قالبهای پلاستیکی، شیشهای، سیمانی، گلی، گچی و… تقسیم میشوند و هر یک به گونه خاصی طراحی میگردند.
قالب ها از نظر کاربرد به پنج دسته سرمایش، گرمایشی، تزریقی، پرسی و فشاری تقسیم میشوند و از طریق روشهای مختلفی برای تولید قالب استفاده میشود.
روشهای مختلف طراحی و ساخت قالب
قالب دایکاست که برای تولید قطعات آلومینیومی با ضخامت خاصی استفاده میشود، قطعات آلومینیومی که میتوانند ضخامت های متفاوتی داشته باشند این روش با روش ریژه تفاوت های زیادی دارد که خود نیاز یک مقاله جدید دارد که در اینده ان را تهیه خواهیم کرد.
قالب تزریق پلاستیک رایجترین نوع قالب برای ساخت قطعات ریزودرشت پلاستیکی است که این قالبها از جنس فولاد ساخته میشوند و از این قالبها میتوان تعدادهای بسیار زیادی قطعه تا میلیونی هم تولید کرد و به همین دلیل است که در بسیاری از شرکتها از این قالبهای گران استفاده میشود زیرا از نظر هزینههای ساخت و تولید بسیار بهصرفه میباشند.
قالب بادی و قالب سنبه ماتریس هم از دیگر قالبهایی هستند که در صنایع استفادههای زیادی میشوند و طراحی صنعتی توسط این قالبها بسیار راحتتر از قالبهای قدیمی و روشهای قدیمی است.
تقریباً تمام قطعات باید یک قالب مشخص داشته باشند تا بتوان آنها را با سرعت بالایی تولید کرد و مثل قدیم زمان زیادی برای تولید یک قطعه نیاز نباشد. در صنعت امروزی تعدادهای بسیار بالای قطعات چه کوچک و چه بزرگ با استفاده از انواع قالبها بهسرعت تولید میشوند و این کار باعث شده که شرکتهای مختلف هزینههای کمتری را بپردازند و زمانی که سفارشهایی با تعداد بالا دارند بتوانند در مدت کوتاهی سفارش های خودشان را ساخته و تحویل مشتری بدهند.
در صنعت قالب سازی استفاده از فرز cnc برای ایجاد جزئیات قالبها استفاده میشود و دستگاه فرز کمک زیادی در صنعت قالب سازی میکند.
قالب سازی سنبه ماتریس:
قالب سازی سنبه ماتریس روش های مختلفی دارد که با توجه به نوع قطعه و سرعت، دقت و حجم تولید آن از مناسب ترین روش های که در ادامه نام برده ایم استفاده میکنیم. قالب سنبه ماتریس یکی از تجهیزاتی است که برای تولید قطعات مختلف و برش و خم کردن و شکلدهی صفحات فلزی از آن استفاده میشود و یکی از پرکاربردترین قالبهای موردنیاز در صنایع مختلف است. این قالب کار را برای تغییر شکل دادن انواع صفحات فلزی راحت کرده و از طریق دو بخش نری و مادگی میتواند بهراحتی فشارهای زیادی روی صفحات اعمال کند و صفحات را به شکل دلخواه درآورد. جنس این قالب بیشتر فولاد است و مقاومت بالای این جنس باعث شده طول عمر و دوام بالایی داشته باشد و شرکتها بتوانند مدت زیادی از آن بدون خرابشدن و معایب استفاده کنند.
سنبه ماتریس چیست؟
قالب سازی با استفاده از قالبهای مختلفی انجام می شود که هر یک از آنها دارای مزایا و معایبی هستند و بیشتر از سنبه ماتریس در صنعت استفاده می شود. این قالب یکی از تجهیزات مهم برای تولید قطعات مختلف است. سنبه ماتریس انواع مختلفی دارد و تولید قالب توسط این دستگاه توسط دو بخش نر و مادگی انجام می شود و برش را انجام می دهد.
سپس خم کردن و شکلدهی انجام می شود و جنس اکثر این دستگاهها فولاد است که دوام و مقاومت بالایی داشته باشند و بتوان مدت زیادی بدون خراب شدن از آنها استفاده کرد.
روش های ساخت قالب سنبه ماتریس
سنبه ماتریس ساده یکی از روش های مطرح در ساخت قالب های ساده و با دقت پایین است که به دلیل هزینه های پایین تر دارای صرفه اقتصادی مناسبی است. در این روش از یک استپ ایستگاهی در قبل یا بعد از ماتریس استفاده شده و سپس از آن قالب بهره می برند.
قالب سنبه ماتریس سایدکاتر (Side cutter)
در قالب سایدکاتر، با استفاده از محاسبات فنی، عرض ورق و میزان تلورانس آن را بدست آورده میشود و با ایجاد برش در بخش بالا یا پایین کانال سنبه برشی به ابعاد ایستگاه برش ایجاد میشود که باعث میشود عمر قالب و سرعت تولید آن افزایش یابد. در این روش دقت قالب و قطعات ساخته شده بسیار بالا بوده و کیفیت و استاندارد مناسب تری خواهند داشت.
قالبسازی سنبه ماتریس مرحله ای ساده (پروگرسیو ساده)
با ترکیت چند قالب به صورت فشرده، قالب پروگرسیو تشکیل می شود که کار آن انجام عمل چندین قالب مجزا با هم در یک مرحله است. برای مثال برای قطعاتی که دارای چندین برش و پانچ یا برش محیطی هستند که نیاز به چند قالب مختلف می شود، می توانیم از یک قالب پروگرسیو تک مرحله ای استفاده کنیم. این نوع قالب ها معمولا برای برش های بیضی یا اشکال هندسی مورد استفاده قرار می گیرند.
قالب سنبه ماتریس مرحله ای مرکب (پروگرسیو مرکب)
این روش تقریبا مشابه با قالب پروگرسیو ساده است با این تفاوت که در این قالب پروگرسیو مرکب، عملیات خاصی مثل حک کردن مارک، کوبش، کشش و غیره را طبق نقشه های فنی می توان اعمال کرد. در این روش برای دستیابی به قطعات استاندارد و مطلوب نیاز به دانش فنی بالایی برای محاسبات فنی می باشد.
قالب سنبه و ماتریس کوبشکارایی
این نوع قالب اغلب برای کوبش و حک انواع نمادهای تجاری و مارک ها بر روی قطعات، پرچ های سربی و آلومینیومی مورد استفاده قرار می گیرد.
قالب های سنبه ماتریس با نوار تغذیه (feeder)
در این نوع قالب، انعطاف بالایی در استفاده از روش های قالب سازی و شرایط مختلف طراحی را دارد. از تفاوت اصلی این روش با بقیه روش ها می توان به تولید قطعه از طریق متریال موجود در رول های توپی به صورت برگ به برگ اشاره کرد. همچنین این روش قالب گیری به دلیل سرعت بالا و کاهش پرتی ورق ها پس از پرس کاری، کمتر شدن زمان ساخت و کاهش استهلاک قالب ها مورد توجه بسیاری از تولید کنندگان قرار گرفته است.
در این روش برای دریافت بهترین بازخورد و افزایش طول عمر قالب و قطعات تولیدی، محاسبات فنی و نوع متریال مصرفی بسیار حائز اهمیت است.
اجزای قالب سنبه ماتریس
این قالب ها معمولا از 6 بخش تشکیل می شود که تعداد دقیق بخش های آن با توجه به محاسبات و پیش نیازهای خاص هر محصول می تواند کمتر یا بیشتر شود.
- کفشک: کفشک ها معمولا از جنس آهن، فولاد یا چدن هستند که با توجه به ابعاد و موقعیت استفاده از آن در پنل ها، تنوع بسیاری دارند.
- سنبه گیر: سنبه گیر، سنبه قالب را نگه داری میکند.
- ورق گیر و ورق پران: از آن در نگه داشتن و جداکردن ورق ها از ماتریس استفاده می شود.
- سنبه و ماتریس: از سنبه برای تشکیل بخش مثبت و از ماتریس برای بخش منفی قالب به کار گرفته می شود.
انواع سنبه ماتریس
سنبه ماتریس انواع مختلفی دارد که نامهای آنها باتوجه به کارکردی که دارند متفاوت است برای مثال سنبه ماتریس برشی از انواع این قالبها است که برای بریدن صفحات فلزی از آن استفاده می شود و با فشاری که روی صفحه فلزی اعمال می کند می تواند آن را برش دهد.
نوع دیگر آن با نام سنبه ماتریس کوبشی است که می تواند یک صفحه فلزی را بکوبد و در اثر فشارهایی که روی صفحه به وجود میآید شکل موردنظر را از آن صفحه استخراج می کند. نوع دیگر سنبه ماتریس قالبهای خمشی هستند که برای شکلدهی بهتر و خم کردن صفحات فلزی از آنها استفاده می کنند و این نمونه یکی از پرکاربردترین قالبهایی است که در تولیدات از آنها استفاده می شود.
همانطور که گفتیم جنس این قالبها به صورتی است که استحکام و مقاومت بالایی حین کار دارند و صفحات مختلف نمی توانند با ضخامتهای گوناگون موجب خراب شدن این قالب شوند.
سنبه ماتریس پرس برک چیست؟
در ساخت پروفیل های درب، آبگرمکن، صندلی فلزی، کیس کامپیوتر و… فولاد را طی مراحلی به شکل های مختلف در می آورند به عبارتی به آن زاویه می دهند. با نگاه کردن به اطراف خود شاهد این ماجرا می شوید که ورقه های فلزی شکل دار در زندگی ما آمیخته شده است. حال باید بگوییم که شکل دادن و خمیدگی ورقه های فولاد، توسط دستگاه پرس برک صورت می گیرد. دستگاه پرس برک باارزش ترین و کاربردی ترین دستگاه در صنعت آهن و فولاد به شمار می رود چرا که این دستگاه با دارا بودن دو بخش سنبه و ماتریس به ورقه فولاد شکل می دهد.
بخش ماتریس آن یک قطعه ثابت است که ورقه آهنی برای اعمال تغییر بر روی آن قرار می گیرد سپس قطعه سنبه با اعمال فشار بر روی ورقه آهنی آن را وارد شیارهای ماتریس می کند و به آن شکل می دهد. بنابراین سنبه بخش متحرک این دستگاه است و بر اساس جنس و ضخامت ورقه از انواع مختلف آن استفاده می گردد. البته با پیشرفت تکنولوژی دستگاه های سنبه ماتریس پرک برک جدیدی وارد بازار شده است که دارای دقت و سرعت بالایی می باشد.
نقشه قالب سنبه ماتریس
قالب های سنبه ماتریس از جمله دستگاه هایی می باشند که در صنعت های مختلف مانند ماشین سازی و… کاربرد زیادی دارند. استفاده از این قالب مزایای مختلفی همچون هم اندازه بودن قطعات تولیدی، کاهش هزینه مصرفی، مقاومت زیاد و ظریف بودن قطعات را دارد.
سنبه ماتریس از دو قطعه به نام سنبه و ماتریس تشکیل شده است که جنس سنبه از فولاد قوی و ماتریس از فولاد سخت است. اولین مرحله برای شروع طراحی نقشه طراحی آن می باشد که تمامی اندازه های لازم و اطلاعات کافی از قطعه را در آن ثبت می کنند.
طراحی قالب سنبه ماتریس
قطعات فلزی ازجمله قطعات مهم صنعتی بوده که از ضخامتهای مختلف و متنوع گروهی از مواد خام تهیه و تولید میگردد که تمامی این مراحل در صنعت قالبسازی جای داده میشود. شرکت قالب ایران نیز ازجمله شرکتهایی بوده که در زمینه تهیه و همچنین طراحی قالبهای سنبه ماتریس به صورت گسترده فعالیت دارد.
روشهای متنوعی برای طراحی قالب سنبه ماتریس وجود دارد که هرکدام از این روشها، باتوجه به میزان و نوع و همچنین دقت و سرعت تولید قطعات متفاوت بوده و قابل انتخاب میباشد. قالب سنبه ماتریس با 6 روش تولید و طراحی میگردد که این روشها عبارتند از: سنبه ماتریس ساده، قالب سازی سنبه ماتریس مرحله ای ساده، قالب سنبه ماتریس سایدکاتر، قالب سنبه ماتریس مرحله ای مرکب، قالب سنبه ماتریس با نوار تغذیه و درآخر قالب سنبه ماتریس کوبش.